Szpeciele to szkodniki roślin. Niszczą owoce, osłabiają drzewa i krzewy. Sprawdź, jak zwalczać te roztocza

Szkodniki roślin bywają bardzo uciążliwe i wyrządzają różne szkody, ale nie zawsze łatwo dają się zidentyfikować. Nie można tego jednak powiedzieć o szpecielach, bo choć są maleńkimi roztoczami, trudnymi do zaobserwowania gołym okiem, odpowiadają za bardzo charakterystyczne uszkodzenia roślin.

W ich ślinie znajdują się substancje powodujące powstawanie na liściach, a czasem też pąkach pękatych zgrubień, galasów, deformacji, przebarwień, pordzewień, wypukłości i wybrzuszeń, a nawet „czarcich mioteł” (nienaturalnych wyrośli na drzewach i krzewach). Oczywiście na samych deformacjach i oszpecaniu roślin ich działalność się nie kończy, gdyż szpeciele, tak jak inne pasożytnicze roztocza, wysysają z tkanek soki, którymi się odżywiają. W ten sposób osłabiają roślinę i prowadzą do zahamowania jej wzrostu i rozwoju. Mogą też roznosić choroby wirusowe.

Rodzina, do której należą szkodniki, nie jest jeszcze dobrze poznana, ale wiadomo już, że poszczególne gatunki upodobały sobie różne rodzaje roślin żywicielskich, od których przyjęły swoje nazwy jak np.

• pordzewiacz jabłoniowy,
• pordzewiacz śliwowy,
• wielkopąkowiec porzeczkowy,
• podskórnik gruszowy,
• wzdymacz gruszowy,
• przebarwiacz jeżynowy (szpeciel jeżynowy),
• różkowiec lipowy,
• kolbowiec olchowy,
• przebarwiacz czosnkowy,
• pordzewiacz grabowy,
• pordzewiacz jesionowy
• pordzewiacz kasztanowcowy.

Pierwszy człon nazwy danego gatunku szpeciela nawiązuje natomiast do rodzaju uszkodzeń, do jakich dochodzi podczas jego żerowania. I tak np.:

• różkowiec lipowy powoduje powstawanie na liściach lip galasów w postaci czerwonawych różków,
• przebarwiacz jeżynowiec (znany wcześniej jako szpeciel jeżynowiec) – uszkadza liście oraz owoce jeżyn, powodując, że pozostają twarde, niedojrzałe i czerwone (czasem częściowo)
• wielkopąkowiec porzeczkowy odpowiada za nabrzmiewanie pąków liściowych i kwiatowych na krzewach porzeczek oraz ich zasychanie,
• z kolei pordzewiacz śliwowy sprawia, że liście porażonych śliw marszczą się i rdzawo przebarwiają.

Sprawdź: Niebieskie granulki na ślimaki mogą zabić też psa, kota, jeże i ptaki. Uważaj na środki z metaldehydem, bo nie ma na nie odtrutki

Szpeciele atakują różne gatunki roślin, ale najbardziej upodobały sobie drzewa i krzewy ozdobne oraz użytkowe, dlatego ich inwazja może pozbawić nas plonów lub możliwości podziwiania urody pięknych roślin. Walka ze szkodnikiem jest jednak równie trudna, co walka z przędziorkami, dlatego może być konieczne zastosowanie różnych metod ochrony roślin. Szpeciele zwykle żerują na spodniej stronie liścia (tzw. szpeciele wolno żyjące), umiejscawiając się między nerwami (np. pordzewiacze, wzdymacz gruszowy), jednak część z nich preferuje wnętrze liścia i żeruje pod jego skórką (np. podskórnik gruszowy, szpeciel czeremchowiec, guzkowiec śliwowy).

Szkodnik w sezonie może rozwinąć nawet do 5 pokoleń, przy czym zimują głównie samice, wybierając na zimowe schronienie spękania kory na pędach lub inne zakamarki na roślinie, w których mogą się ukryć. Wiosną samice wychodzą z ukrycia, przemieszczają się na młode liście i zaczynają składać na nich jaja. Zwykle ma to miejsce w okresie pękania pąków (koniec kwietnia-początek maja), dlatego to właśnie wtedy najlepiej przeprowadzić zabiegi ochronne z użyciem jednego z aktualnie polecanych preparatów ochrony roślin (obecnie jest to m.in. Ortus 05 SC, Limocide, ale w razie potrzeby można też wykorzystać preparaty na przędziorki).

Dokładne terminy stosowania wybranego środka na konkretny gatunek rośliny zawsze podane są przez producenta na etykiecie preparatu, ale w przypadku szpecieli, należy bardzo ich przestrzegać, bo przegapienie właściwego momentu może mieć kluczowe znaczenie dla powodzenia operacji zwalczania tego trudnego szkodnika, tym bardziej że niektóre gatunki szpecieli można zniszczyć wyłącznie w okresie pękania pąków (podskórnik jabłoniowy i podskórnik gruszowy), gdyż późniejsze zabiegi w ich przypadku nie są efektywne.

Do zwalczania szpecieli można też wykorzystać metody biologiczne, m.in. dobroczynka gruszkowca. To również roztocze, ale żywiący się m.in. szpecielami i przędziorkami.

Trzeba też pamiętać, że zwalczając szpeciele, należy zmieniać preparaty, gdyż stosowanie za każdym razem jednego środka może spowodować uodpornienie się szkodnika na daną substancję czynną. Nie bez znaczenia jest też profilaktyka, w tym przypadku polegająca głównie na:

• uprawie roślin pochodzących ze sprawdzonego źródła (sadzonki z importu bywają zakażone szpecielami),
• unikanie uprawy odmian wrażliwych na ataki szpecieli (np. jabłonie „Jonagold”, „Sampion”, „Ligol”, „Gala”) oraz wybieranie odmian mniej podatnych na inwazję szkodnika (np. „Lobo”, „Cortland”, „Spartan”).