Gorzowski Sierpień. 39 lat temu była największa manifestacja polityczna na Ziemi Lubuskiej |PROGRAM OBCHODÓW

- To będą godne obchody Gorzowskiego Sierpnia ’82 - mówi wojewoda Władysław Dajczak. Na wtorek 31 sierpnia przypadają główne uroczystości związane z 39. rocznicą największej na Ziemi Lubuskiej manifestacji politycznej. W ostatni dzień wakacji 1982 r. w centrum miasta pojawiło się co najmniej 5 tys. osób. Ludzie chcieli w ten sposób wyrazić swój sprzeciw przeciwko trwającemu wtedy już dziewiąty miesiąc stanowi wojennemu. Komunistyczna władz postanowiła stłumić protest. Kilkuset milicjantów starło się więc z mieszkańcami. Starcia trwały kilka godzin. Od kilku lat rocznice tamtych wydarzeń obchodzone są coraz bardziej okazale. Nie inaczej będzie teraz. Co ciekawe, w tym roku, podobnie jak 39 lat temu, ostatni dzień sierpnia też przypada we wtorek.

Pierwszym elementów obchodów Gorzowskiego Sierpnia (zwanego też Wydarzeniami Gorzowskimi) był sobotni koncert „Pieśni naszych czasów” na Starym Rynku. Główne obchody będą jednak 31 sierpnia.

- Wtorek to ten najważniejszy dzień dla nas, bo tego dnia przypada 41. rocznica powstania Solidarności i 39. Wydarzeń Gorzowskich, czyli Gorzowskiego Sierpnia - mówi Waldemar Rusakiewicz, przewodniczący gorzowskiej Solidarności.

Pierwszym elementem wtorkowych uroczystości będzie przelot Iskier nad Gorzowem. Utworzą one na niebie biało-czerwoną flagę. Jest to niezwykle efektowne, o czym można było się przekonać dwa lata temu (w zeszłym roku, z powodu pandemii, obchody były symboliczne). Wojskowe samoloty przelecą nad miastem około 15.00. Godzinę później, czyli o 16.00 w katedrze rozpocznie się natomiast msza święta.
A dalsze części wtorkowych obchodów? O 17.00 na Starym Rynku będzie uroczysty apel z ceremoniałem wojskowym. Przy okazji mają być wręczane odznaczenia państwowe.
Po apelu, o 18.00, rozpocznie się natomiast inscenizacja wydarzeń sprzed 39 lat. Wystąpią uczniowie II Liceum Ogólnokształcącego.
- Nasza grupa teatralna przygotowuje występ w formie happeningu - mówi Tomasz Pluta, dyrektor ogólniaka przy ul. Przemysłowej.
Częścią obchodów będzie też wystawa „Tu rodziła się opozycja” przygotowana przez Instytut Pamięci Narodowej. Ma ona charakter stacjonarny. Można ją zobaczyć przed Lubuskim Urzędem Wojewódzkim przy ul. Jagiellończyka. Z kolei we wrześniu (data nie jest jeszcze znana) IPN wspólnie z Solidarnością zorganizuje bieg.

Choć w tym roku mamy 39. rocznicę obchodów Gorzowskiego Sierpnia, to już można trochę powiedzieć o obchodach przyszłorocznych, gdy czeka nas tzw. okrągły jubileusz. Z tej okazji na skwerze 31 Sierpnia 1982 roku, który jest u zbiegu ulic: Sikorskiego i Chrobrego przed byłym empikiem, ma stanąć instalacja artystyczna. Jak będzie wyglądała, tego jeszcze nie wiadomo, bo szczegóły poznamy dopiero po konkursie. Wiadomo jednak, że przynajmniej część instalacji będzie miała charakter „zielony”, aby w tej części miasta było jeszcze więcej roślinności.
Znamy już też pierwszych gości obchodów. Jak zdradził już wojewoda Władysław Dajczak, „prezydent Andrzej Duda wybiera się na 40. rocznicę Sierpnia”.

Do protestów 31 sierpnia 1982 r. w całej Polsce wezwała Tymczasowa Komisja Koordynacyjna. - Jednym z celów, które sobie postawiła, było wymuszenie na władzach zniesienie stanu wojennego. Taką pokojową formą miało być zorganizowanie manifestacji 31 sierpnia. Nawoływano do powszechnego wyjścia na ulicę. Odzew na apel był znaczny. Według ministerstwa spraw wewnętrznych w 66 miejscowościach w 34 województwach wzięło udział 118 tys. osób - mówi dr hab. Cecylia Kuta z Oddziałowego Biura Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie.

W Gorzowie mieszkańcy zaczęli zbierać się już we wczesnych godzinach popołudniowych.
- Liczba ludzi szybko wzrastała, a w pobliżu katedry zatrzymywały się spore grupy ciekawskich. Odśpiewano „Mazurek Dąbrowskiego”, „Boże, coś Polskę” oraz „Rotę”. Z czasem ze zbiorowiska zaczęły płynąć wrogie władzom okrzyki. Wygwizdywano milicjantów, którzy wyłapywali uczestników zgromadzenia. MO przez megafony wzywała do rozejścia się, informując, iż zbiegowisko jest nielegalne; Ponieważ to nie skutkowało, a ludzi nadal przybywało, Wojewódzki Komitet Obrony podjął decyzję o użyciu siły w celu rozproszenia demonstracji” - opisywał tamte wydarzenia Dariusz Aleksander Rymar, dyrektor Archiwum Państwowego w Gorzowie.

Około 17.30 od strony ul. Dzieci Wrzesińskich nadciągnęły siły porządkowe. Tłum demonstrantów rozpraszało łącznie 615 policjantów i 16 strażaków. Użyli oni do tego gazów łzawiących oraz armatek wodnych. Tłum protestujących zepchnięto m.in. w kierunku ulic: Chrobrego i Mieszka I. Odgłosy starć słychać było jeszcze po 22.00. Jeszcze tego samego dnia wprowadzono godzinę milicyjną, także dla młodzieży.
- W kilkusetletnich dziejach miasta to jedno z najważniejszych wydarzeń. Powinno ona na trwale zagościć w pamięci społecznej - mówi Karol Nawrocki, prezes Instytutu Pamięci Narodowej.

Czytaj również:
Gorzowski Sierpień. Skwer już uczy historii. Za rok będzie to robić instalacja

WIDEO: Wydarzenia Gorzowskie - rekonstrukcja wydarzeń z 1982 r.